Σεμινάριο: Φιλοσοφία και Κοινωνία – Η Δημοκρατία στις μέρες μας.

Εκδηλώσεις Τρίτων:

ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ
Επιστημονικό Σεμινάριο

Δεύτερο έτος λειτουργίας
(Μη επιδοτούμενο και μη επιχορηγούμενο)

Προεγγραφές
Οι προεγγραφές είναι απαραίτητες για την καλύτερη οργάνωση, τον επιστημονικό σχεδιασμό των εισηγήσεων, και την πιο ικανοποιητική συνοχή των συζητήσεων. Ο αριθμός των συμμετεχόντων θα είναι συγκεκριμένος, και για όσους το εύχονται θα υπάρχει και βεβαίωση παρακολούθησης. Αυτός είναι και ο λόγος για τον οποίο η πρωτοβουλία αυτή ανακοινώνεται και θα αποτελεί σεμινάριο και όχι επιστημονικές διαλέξεις.

Θα ανακοινωθεί ο κατάλογος των προ-εγγραφέντων

ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΑ
Η ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΣΤΙΣ ΜΕΡΕΣ ΜΑΣ

Οργάνωση και εισηγητές

1. Μουτσόπουλος Ευάγγελος, Μέλος της Ακαδημίας Αθηνών
2. Γέμτος Πέτρος Ομότιμος Καθηγητής, Παν/μίου Αθηνών
3. Κοντογιώργης Γεώργιος Καθηγητής Πάντειου Παν/μίου
4. Κριάρη Ισμήνη Καθηγήτρια Πάντειου Παν/μίου
5. Λαμπρέλλης Δημήτριος, Καθηγητής του Πάντειου Παν/μίου
6. Λυδάκη Άννα Αν. Καθηγήτρια Πάντειου Παν/μίου
7. Μελετιάδης Χάρης Καθηγητής Πάντειου Παν/μίου
8. Παπαρίζος Αντώνης Καθηγητής Πάντειου Παν/μίου
9. Πρωτοπαπαδάκης Ε/λος Επίκουρος Καθηγητής Καποδιστριακού Παν/μίου
10. Τάσιος Θεοδόσιος Ομότιμος Καθηγητής Μετσόβιου Πολυτεχνείου
11. Τζαβάρας Νικόλαος Ομότιμος Καθηγητής Παν/μίου Θράκης, Πρόεδρος της Ελληνικής ψυχαναλυτικής Εταιρίας
12. Τσοτσορός Ευστάθιος Καθηγητής Πάντειου Παν/μίου
13. Φίλιας Βασίλειος Ομότιμος Καθηγητής Πάντειου Παν/μίου

Στην δεύτερη φάση του Σεμιναρίου, όπως και πέρυσι, θα υπάρξουν και άλλοι εισηγητές.

Η ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΣΤΙΣ ΜΕΡΕΣ ΜΑΣ
Η Δημοκρατία γεννήθηκε ως άμεση Δημοκρατία, μετά την θεμελιώδη μεταρρύθμιση του Κλεισθένη το 507/8, στην αρχαία πόλη των Αθηναίων. Ισονομία ήταν το όνομα το οποίο της έδωσαν πριν συνειδητοποιήσουν πλήρως ότι ο Δήμος και οι εκκλησίες του Δήμου έγιναν το κεντρικό όργανο του νεο-ιδρυθέντος πολιτεύματος και το ονομάσουν στην συνέχεια Δημοκρατία. Ήταν δε η άσκηση του πολιτεύματος της άμεσης Δημοκρατίας και οι αποφάσεις των εκκλησιών του Δήμου που έθεσαν και κατοχύρωσαν, κατά τις αρχές του 5ου αιώνα, τον Νόμο ως τον κύριο τρόπο θέσμισης και υπεράσπισης των συμφερόντων και των “δικαιωμάτων”, θα λέγαμε σήμερα, των αδύναμων κοινωνικών τάξεων, των πολλών και της πόλης ως σύνθεσης όλων των πολιτών. Τα ψηφίσματα ήταν μικρότερης θεσμικής ισχύος αποφάσεις των εκκλησιών του Δήμου μέσω των οποίων αναπτύσσονταν οι πολιτικές εξουσίες στην πόλη. Ο Νόμος, και δεν υπάρχει καμία αμφιβολία γι’ αυτό, επινοήθηκε στις αρχές του 5ου αιώνα, οι δε “νόμοι” του Δράκοντα και του Σόλωνα δεν ήταν “νόμοι”. Ο Δράκων έθεσε έναν πολιτικό κώδικα και ο Σόλων τους “δεσμούς”, όπως μάλλον τους ονόμασαν τότε.

Αφού ο Σόλων στις αρχές του 6ου αιώνα, 594 πΧ, έθεσε ανώτατο όριο κατοχής στη γη, περιορίζοντας την ιδιοκτησία γης των ισχυρών, κατήργησε το “δανείζειν επί τοις σώμασι” και την επακόλουθη “δουλεία”, αποζημιώνοντας τους “ευγενείς” πιστωτές με την ανατίμηση της “μνας” σε αξία εκατό δραχμών έναντι των εβδομήντα που είχε πριν, και όρισε τις εισοδηματικές κοινωνικές τάξεις και την ανάλογη φορολογία, με τον Κλεισθένη οι εκκλησίες του Δήμου άρχισαν να αποφασίζουν για όλα με Νόμους και με ψηφίσματα. Την εκτέλεση των νόμων και των ψηφισμάτων αναλάμβαναν κυρίως οι Πρυτάνεις, οι άλλοι Άρχοντες και οι Στρατηγοί. Ο Δήμος είχε πλέον και ασκούσε την Νομοθετική εξουσία πλήρως, διατηρώντας την εξουσία ελέγχου όλων των Αρχόντων, και τούτο βέβαια πολύ μικρή σχέση έχει με αυτό που σήμερα ονομάζουμε “λαϊκή κυριαρχία”, παρ’ όλες τις σημαντικές ποιοτικές ομοιότητες.

Η λέξη “κυριαρχία” και το πολιτικό, διοικητικό, στρατιωτικό και νομικό νόημά της δεν έχουν θέση στα πολιτεύματα των αρχαίων ελληνικών πόλεων. Αναδύθηκε και θεσμίσθηκε πριν και μετά τον 15 μ.Χ αιώνα, περίπου, στα ανερχόμενα κράτη της Ιταλίας και στην συνέχεια στη Γαλλία και αλλού. Ο J. Bodin είναι ο ιστορικός και πολιτικός στοχαστής που διαπίστωσε ιστορικά και επεξεργάστηκε θεωρητικά τη νέα αυτή αντίληψη και σύνθετη μορφή θέσμισης και άσκησης σχέσεων συλλογικής και ατομικής εξουσίας

Η νεωτερική Δημοκρατία επινοήθηκε εκ νέου με βάση την αρχαία ελληνική ως πρωταρχικό πρόταγμα και ως αίτημα. Τα αντιπροσωπευτικά δημοκρατικά πολιτεύματα δημιουργούνται ιστορικά με βάση τις αρχές της ελευθερίας, της ισότητας και της αδελφοσύνης, με βάση το κράτος δικαίου και στη συνέχεια το κοινωνικό κράτος. Τα ανθρώπινα δικαιώματα, τα δικαιώματα του ελεύθερου ανθρώπου και πολίτη ως ατόμου, στοιχειοθετούν τις θεμελιώδες αρχές της καθημερινότητας όλων. Ο Νόμος και η νομιμότητα αποκαλύπτονται ως ο θεμέλιος λίθος ολόκληρου του Κοινοβουλευτικού Συστήματος.

Εάν είμαστε υπερήφανοι να λέμε “διαφωνώ με τις απόψεις και τις θέσεις σου, αλλά θα αγωνίζομαι για να έχεις το δικαίωμα να τις υπερασπίζεσαι”, θα μπορούσαμε να συμφωνήσουμε στην αρχή “διαφωνώ με τον Νόμο διότι, επιτρέπει αδικίες, και αγωνίζομαι να τον αλλάξω, αλλά τον εφαρμόζω πιστά μέχρι την στιγμή της αλλαγής του”. Ο πολίτης και ο πολιτικός, ο καθένας ξέχωρα ως άτομο και οι πολλοί μέσα και μέσω των κοινωνικών ομάδων και τάξεων στις οποίες ανήκουμε, το ατομικό και το συλλογικό αγαθό, η ελευθερία και η δικαιοσύνη, η φιλία και η έχθρα, η αλληλεγγύη και η εκμετάλλευση, η δημιουργία και η καταστροφή, δεν έχουν άλλο τόπο συνάντησης και υπεράσπισης από τον Νόμο.

Υπενθυμίζω ότι Νόμος θεσμείται και ισχύει μόνον όταν αποφασίζεται και ψηφίζεται δημόσια και με βάση την ελεύθερη και μαχητική ακόμη αντιπαράθεση όλων των αντίθετων πολιτικών δυνάμεων, με πλειοψηφία. Κανένα μονοκομματικό σύστημα, από όσα γνώρισε ο 20ος αιώνας δεν θέσμισε και δεν μπορεί να θεσμίσει νόμους. Τα μονοκομματικά συστήματα με διατάγματα ή και με “κοινοβουλευτικά διατάγματα” διακυβέρνησαν, όπου και όταν επέτρεψαν την λειτουργία των μονοκομματικών κοινοβουλίων.

Και όμως. Η Δημοκρατία σήμερα φαίνεται πως έπαψε να αποτελεί ένα αυτονόητα αδιαμφισβήτητο πρόταγμα και αίτημα. Οι ευρωπαϊκές κοινωνίες εσωστρέφονται ξανά και “κλείνουν”. Είναι η αναπόφευκτη διαλεκτική κίνηση της ιστορίας των κοινωνιών; Μετά από μία περίοδο ανοίγματος να περιχαρακώνονται; Ή μήπως πρόκειται για μία σοβαρότερη ιστορική διαδικασία ριζικού αυταρχικού μετασχηματισμού; Κατά τον 20ό αιώνα, τα μονοκομματικά συστήματα, τα κομμουνιστικά, από την μία πλευρά, και τα φασιστικά και ναζιστικά από την άλλη, αμφισβήτησαν την αντιπροσωπευτική πολυκομματική δημοκρατία. Διεκδίκησαν και πρότειναν την “ιδανική κοινωνία”, τα πρώτα, και την “παντοδύναμη κοινωνία”, τα δεύτερα. Τα αποτελέσματα είναι γνωστά.

Η ιστορία είναι τυφλή και αναλώνει εκατομμύρια ανθρώπων σε κάθε της βήμα προς τα εμπρός, ενώ εύκολα σταματά και γυρίζει πίσω εκμηδενίζοντας πολιτισμούς, αρχές και αξίες. Μόνον η γνώση και οι μορφές βαθύτατης ανθρωπιστικής και ορθολογικής πολιτικής συνείδησης είναι δυνατόν να επιτρέψουν την συνεχή αναπαραγωγή των αρχών, των αξιών και των Νόμων, που κατοχυρώνουν την ελευθερία και την δικαιοσύνη ως τις κύριες βάσεις των πολιτευμάτων. Θα ενδώσουμε εκ νέου στα τερατώδη άπληστα συλλογικά όνειρα της “απόλυτης τελειότητας” και ενδεχόμενα “σωτηρίας”, ή θα αναζητήσουμε το μέτρο και την αρετή, την συνεχή σύνθεση της ελευθερίας και της δικαιοσύνης σε όλα τα πεδία της κοινωνικής και πολιτικής ζωής; Ο διάλογος ανοίγει.

Το Πανεπιστήμιο και η πρωτοβουλία
Το Πανεπιστήμιο έχει κάποιους πολύ βασικούς στόχους. Πρώτον, τη συλλογή γνώσεων από όλο τον κόσμο και την κωδικοποίησή τους, με τρόπο που να είναι χρήσιμες για την κοινωνία στην οποία ανήκει. Δεύτερον, την παραγωγή νέας βασικής και εφαρμοσμένης γνώσης. Τρίτον, την δημιουργία υψηλών ικανοτήτων ερευνητικού και διδακτικού προσωπικού, καθηγητών, δηλαδή, Πανεπιστημίου και ερευνητών πρώτου βεληνεκούς. Τέταρτον, την δημιουργία νέων επιστημόνων, στην οποία οφείλεται και η διδασκαλία. Πέμπτον, τη μετάδοση της γνώσης στους θεσμούς της κοινωνίας, μέσω της ανάληψης καθηκόντων και υποχρεώσεων στους θεσμούς αυτούς, του κράτους αλλά και του δημόσιου χώρου. Και έκτον, την διάχυση της γνώσης σε όλα τα μέλη της κοινωνίας, με δημόσιες συναντήσεις, με σεμινάρια και μέσω των ΜΜΕ. Στην τελευταία αυτή υποχρέωση αλλά και δράση εντάσσεται η δημιουργία του Σεμιναρίου αυτού με σκοπό τη συζήτηση και την διάχυση της γνώσης απ’ ευθείας από το Πανεπιστήμιο στην κοινωνία. Η πρωτοβουλία έχει ακριβώς ως σκοπό να συζητηθούν δημόσια ερωτήσεις, υποθέσεις εργασίας και απαντήσεις, μέσω των οποίων θα δημιουργηθούν από τους πολίτες πιο πλήρεις τρόποι κατανόησης και αντιμετώπισης της σύγχρονης πραγματικότητας. Το Πανεπιστήμιο, βέβαια, για όλους αυτούς τους λόγους ήταν πάντοτε υψηλών απαιτήσεων κέντρο έρευνας και εκπαίδευσης και ποτέ τριτοβάθμια εκπαίδευση.

Το Τμήμα Κοινωνιολογίας του Παντείου Πανεπιστημίου
Την πρωτοβουλία, λοιπόν, την ανέλαβαν, κατ’ αρχάς, τα μέλη του Τμήματος Κοινωνιολογίας του Παντείου Πανεπιστημίου, με τη σκέψη να προσκληθούν και να συμμετέχουν Πανεπιστημιακοί άλλων Πανεπιστημίων, καλλιεργώντας έτσι τον διάλογο και τη συνεργασία. Οι συναντήσεις λοιπόν θα λαμβάνουν χώρα σε κάποια από τις αίθουσες του Παντείου Πανεπιστημίου.
Αυτή είναι και η αιτία για την οποία το σεμινάριο απευθύνεται πρωτίστως στους πολίτες δίχως να αποκλείει τους φοιτητές.

Προεγγραφή
Η προεγγραφή θα γίνεται με αποστολή μηνύματος του ενδιαφερομένου στους: Αντώνη Παπαρίζο και Ντίνα Παπαγιαννακοπούλου, apaparrizos@yahoo.gr , dinapapagian@gmail.com με αναφορά του ονόματος, του επαγγέλματος και της διεύθυνσής του, κατοικίας και ηλεκτρονικής. Στην περίπτωση απουσίας ηλεκτρονικής επικοινωνίας από τον ενδιαφερόμενο, με τηλεφώνημα και ενδεχόμενα και κάποια επιστολή. Θα ανακοινωθεί ο κατάλογος των συμμετεχόντων στην πύλη του Σεμιναρίου. Οι προεγγραφές ξεκινούν από την στιγμή της δημοσίευσης του παρόντος.

Χρόνος διεξαγωγής
Οι συναντήσεις θα πραγματοποιούνται σε κάποιο αμφιθέατρο του Παντείου Πανεπιστημίου και η έναρξη των συναντήσεων θα γίνει την πρώτη εβδομάδα του ερχόμενου Νοεμβρίου. Θα υπάρξει έγκαιρη ανακοίνωση. Θα γίνονται κάθε 15 ημέρες, Τετάρτη και ώρες 17-19.

Δημοσίευση των εισηγήσεων
Οι εισηγήσεις θα δημοσιευθούν στο περιοδικό Φιλοσοφίας Διάλογος του οποίου την ευθύνη έκδοσης έχει ο συνάδελφος Δ. Λαμπρέλλης, από τις εκδόσεις Παπαζήση. Οι περσινές ήδη είναι υπό έκδοση.

Ιστοσελίδα
Εφέτος, θα λειτουργήσει η ιστοσελίδα του Σεμιναρίου όπως και πέρυσι, στην οποία θα ανακοινώνονται, οι τίτλοι των εισηγήσεων και οι εισηγητές, τυχόν αλλαγές, ο κατάλογος των προεγγραφέντων, κείμενα των εισηγήσεων, και κάθε τι που θα αφορά την λειτουργία του Σεμιναρίου. Η ιστοσελίδα είναι apaparrizos.blogspot.gr . Τις πληροφορίες σχετικά με το Σεμινάριο μπορεί να βρει κανείς και στο διαδίκτυο αναγράφοντας “Φιλοσοφία και Κοινωνία”

Αντώνης Παπαρίζος
Καθηγητής Κοινωνιολογίας Τμήματος Κοινωνιολογίας
Παντείου Πανεπιστημίου