Τελευταία ενημέρωση: 22/9/2023
Ιστορικό
Ο πολιτικός γάμος θεσπίστηκε με τον Ν.1250/82 στις 22 Μαρτίου 1982. Οι πολιτικοί γάμοι αυξάνονταν, ώσπου το 2012 ξεπέρασαν σε πλήθος τους θρησκευτικούς.
Το Σύμφωνο συμβίωσης θεσπίστηκε το 2008 με τον Ν.3719/2008.
Το 2015, με τον Ν.4356/2015 (ΦΕΚ 181/Α/24-12-2015), διευρύνθηκε στα ομόφυλα ζευγάρια, πράγμα που προκάλεσε απότομη αύξηση της δημοφιλίας του.
Σήμερα, συνεχίζεται η τάση μείωσης των θρησκευτικών γάμων, ενώ και οι πολιτικοί γάμοι μειώνονται έναντι των συμφώνων συμβίωσης.
Πολιτικός γάμος
Ο πολιτικός γάμος είναι ισοδύναμος με τον θρησκευτικό σε κάθε επίπεδο. Όπως και ο θρησκευτικός, μπορεί να συναφθεί μόνο μεταξύ δύο ετερόφυλων.
Πώς βγάζω άδειες πολιτικού γάμου;
Ο κάθε ενδιαφερόμενος αιτείται χωριστά και αυτοπροσώπως άδεια γάμου στον Δήμο όπου ανήκει. Δείτε τα δικαιολογητικά εδώ.
Ο γάμος πρέπει να δηλωθεί στο Ληξιαρχείο σε διάστημα 40 ημερών από την τέλεσή του. Διαφορετικά, προβλέπεται πρόστιμο.
Πού και πώς γίνεται η τελετή;
Ο πολιτικός γάμος τελείται συνήθως εργάσιμες ημέρες και ώρες, στο Δημαρχείο από κάποιον αρμόδιο Αντιδήμαρχο ή τον Δήμαρχο. Απαιτούνται δύο μάρτυρες -τους οποίους μπορείτε να αποκαλείτε κουμπάρους ή και όχι.
Δεν απαιτούνται βέρες, στέφανα, νυφικό και σμόκιν, όμως μπορείτε να τα περιλάβετε αν το επιθυμείτε, δεν είναι σε καμιά περίπτωση ασυνήθιστα.
Πόσο κοστίζει ο πολιτικός γάμος;
Όπως και ο θρησκευτικός, ο πολιτικός γάμος μπορεί να γίνει από αρκετά οικονομικός ως και πολύ ακριβός. Όμως, έχει κάποιες ιδιαιτερότητες που τον καθιστούν ιδανικό οικονομικό γάμο: Αρχικά, δεν υπάρχει το άτυπο κόστος “για τον χώρο” που συνηθίζεται στους ναούς. Έπειτα, η κοινωνική πίεση για στολισμό, μπομπονιέρες, επαγγελματία φωτογράφο είναι μικρότερη. Γι’ αυτό, προτιμάται από ζευγάρια που επιθυμούν έναν σύντομο και οικονομικό γάμο -ακόμα κι αν σκοπεύουν αργότερα να τελέσουν και θρησκευτικό γάμο.
Μετά το γάμο, μπορείτε να οργανώσετε γλέντι όπου επιθυμείτε. Είτε γεύμα σε κάποιο εστιατόριο (τα brunch είναι της μόδας), είτε την κλασσική δεξίωση σε κάποιο κέντρο σε επόμενο χρόνο.
Κι αν θέλω πιο ιδιαίτερη τελετή;
Από το 2017 (N.4483/2017 – ΦΕΚ Α 107/31.07.2017), προβλέπεται ότι ο πολιτικός γάμος μπορεί να τελεστεί σε οποιονδήποτε χώρο και χρόνο, αν συμφωνήσει ο αρμόδιος. Σε αυτήν την περίπτωση, έχετε τελετή και γλέντι “2 σε 1”. Φυσικά, η πιθανότητα ο αρμόδιος να έχει τον χρόνο για κάτι τέτοιο είναι μεγαλύτερη σε μικρές πόλεις και χωριά. Σε κάθε περίπτωση, μην αποθαρρύνεστε, είναι κάτι που συμβαίνει. Ζητήστε το ευγενικά και έγκαιρα.
Υπάρχουν κτήματα και κέντρα δεξιώσεων με εμπειρία στους πολιτικούς γάμους. Επίσης, υπάρχουν διοργανωτές γάμων (wedding planners) που μπορούν να οργανώσουν το σκηνικό και το σενάριο, σε συνεργασία μαζί σας. Μπορείτε, ακόμα, να τα οργανώσετε όλα μόνοι σας, αν προτιμάτε. Στο Διαδίκτυο, θα βρείτε πολλές ιδέες, με τις λέξεις-κλειδιά secular wedding ή humanist wedding.
Αν ο αρμόδιος δεν συμφωνήσει να τελέσει την τελετή εκτός Δημαρχείου, κανένα πρόβλημα. Μπορείτε να τελέσετε τον τυπικό γάμο στο Δημαρχείο και την τελετή των ονείρων σας στο μέρος, τον χρόνο και με τους καλεσμένους της επιλογής σας. Δεν απαιτείται η παρουσία κάποιου επισήμου στην ανεπίσημη τελετή.
Σύμφωνο συμβίωσης
Τι είναι και πώς γίνεται;
Πρόκειται για συμβολαιογραφική πράξη. Δεν απαιτούνται μάρτυρες, άδειες, τελετή. Η σύναψή του είναι σημαντικά απλούστερη και οικονομικότερη από τον γάμο.
Προσοχή: Όπως και ο γάμος, το σύμφωνο πρέπει να δηλωθεί στο Ληξιαρχείο αφού συναφθεί.
Σε τι διαφέρει από τον γάμο;
- Μπορεί να συναφθεί μεταξύ δύο ατόμων ανεξαρτήτως φύλου.
- Μπορεί να λυθεί μονομερώς ευκολότερα και οικονομικότερα από τον γάμο, με μόλις 3 μήνες αναμονή.
- Ως συμβολαιογραφική πράξη, παρέχει την ευελιξία να προβλεφθούν επιπλέον συμφωνίες, προσομοιάζοντας προγαμιαίo συμβόλαιο. Πχ, τα μέλη μπορούν να παραιτηθούν αμοιβαία από το δικαίωμα κληρονομιάς ή διατροφής.
- Δεν δίνει δικαίωμα σύνταξης ή ασφαλιστικής κάλυψης λόγω θανάτου του/της συμβίου.
Τι ισχύει για τα παιδιά;
Στην πραγματικότητα, υπάρχουν δύο πρότυπα συμφώνου συμβίωσης: Ένα για ετερόφυλα ζευγάρια κι ένα για ομόφυλα. Διαφέρουν μόνο στο ζήτημα της απόκτησης τέκνων και της τεκνοθεσίας / αναδοχής.
- Μόνο το σύμφωνο μεταξύ ετερόφυλων προκαλεί αυτόματη αναγνώριση τέκνου που αποκτήθηκε εντός του (τεκμήριο πατρότητας). Δεν υπάρχει πρόβλεψη για την περίπτωση απόκτησης παιδιού από ομόφυλους γονείς, μέσω τεχνητής γονιμοποίησης ή παρένθετης μητέρας. Η δε περίπτωση των δύο ομόφυλων βιολογικών γονέων, με τον έναν διεμφυλικό, είναι αχαρτογράφητη νομική περιοχή, για την οποία θα χρειαστεί νομική συμβουλή από δικηγόρο.
- Μόνο ετερόφυλα ζευγάρια έχουν την δυνατότητα από κοινού τεκνοθεσίας ή αναδοχής. Στα ομόφυλα ζευγάρια, μόνο ο ένας από τους δύο συμβιούντες μπορεί να τεκνοθετήσει. Ο άλλος θα είναι άτυπος γονέας, με αποτέλεσμα να μη μπορεί να ασκήσει την επιμέλεια, να κληρονομήσει την περιουσία κ.α.
Ποια τα κοινά σημεία με τον γάμο;
- Αλλαγή επωνύμου: Καθένας από τους συντρόφους έχει τη δυνατότητα να αλλάξει το επώνυμό του με αυτό του άλλου ή να το προσθέσει ως δεύτερο. (Μια δυνατότητα που λίγοι αξιοποιούν πλέον).
- Φορολογία: Τα δύο μέλη μπορούν να επιλέξουν να υποβάλουν κοινή ή χωριστές δηλώσεις.
- Επιδόματα: Κατά κανόνα, δεν γίνεται διάκριση ανάμεσα σε γάμο και σύμφωνο συμβίωσης, τόσο σε εργασιακά επιδόματα (πχ επίδομα γάμου), όσο και σε κοινωνικά (πχ επίδομα παιδιού).
Σημείωση: Για τα vouchers, λαμβάνεται υπόψη το γεγονός της συγκατοίκησης και όχι η σχέση συγγένειας, συνεπώς δεν επηρεάζονται από γάμο ή σύμφωνο συμβίωσης. - Διατροφή, κληρονομιά: Στα τέλη του 2015, το σύμφωνο εξισώθηκε με τον γάμο όσον αφορά σε αυτά τα ζητήματα. Υπενθυμίζουμε ότι κατά τη σύναψη συμφώνου, οι σύντροφοι μπορούν να παραιτηθούν της κληρονομιάς και διατροφής.
Προσοχή: Όσα σύμφωνα συμβίωσης καταρτίστηκαν ως τις 23/12/2015 διέπονται από τον παλαιότερο Ν.3719/2008, ο οποίος δεν προέβλεπε εναρμόνιση κληρονομιάς, διατροφής και ασφάλισης με το γάμο. Ωστόσο, οι ενδιαφερόμενοι έχουν δικαίωμα να υπαχθούν συνολικά στις διατάξεις του Ν. 4356/2015 με συμβολαιογραφική πράξη (βλ. πρότυπο), αντίγραφο της οποίας πρέπει να καταχωρίζεται στο ειδικό βιβλίο του ληξιαρχείου όπου είχε καταχωριστεί και η σύσταση του συμφώνου.
Συχνές ερωτήσεις
1. Μπορεί ο πολιτικός γάμος ή το σύμφωνο συμβίωσης να γίνουν ηλεκτρονικά;
Όχι, προς το παρόν.
2. Αν έχω συνάψει σύμφωνο, χρειάζεται να το λύσω για να συνάψω γάμο;
Αν ο γάμος θα γίνει με το ίδιο άτομο, τότε δεν χρειάζεται. Λύεται αυτοδίκαια. Για γάμο με άλλο άτομο, είναι απαραίτητο πρώτα να λυθεί το σύμφωνο.
3. Είναι ο πολιτικός γάμος υποχρεωτικός, πριν την (τυχόν) τέλεση θρησκευτικού;
Όχι. Αυτό ισχύει σε πολλές χώρες, αλλά όχι στην Ελλάδα.
Εξαρτάται από τον ιερέα που θα κληθεί να τελέσει την εκάστοτε τελετή. Ορισμένοι ιερείς ρωτούν αν έχει συναφθεί γάμος ή σύμφωνο και αν πάρουν θετική απάντηση, ζητούν απόσπασμα ληξιαρχικής πράξης γάμου. Άλλοι αρκούνται σε πιστοποιητικό οικογενειακής κατάστασης, στο οποίο δεν διακρίνεται ο θρησκευτικός γάμος από τον πολιτικό ή το σύμφωνο συμβίωσης. Τα περιστατικά άρνησης δεν είναι ο κανόνας, αλλά δεν είναι σπάνια.
Αν έχει τελεστεί και θρησκευτικός γάμος μετά τον πολιτικό ή το σύμφωνο, τότε δεν υπάρχει ζήτημα.
5. Στο σύμφωνο συμβίωσης αναγράφεται το θρήσκευμα των συμβαλλομένων;
Η αναγραφή θρησκεύματος στο συμβολαιογραφικό έγγραφο του συμφώνου συμβίωσης είναι προαιρετική, καθώς ο νόμος δεν προβλέπει συγκεκριμένο πρότυπο για το κείμενο. Ορισμένοι συμβολαιογράφοι προτείνουν κείμενο που περιλαμβάνει θρήσκευμα. Αν δεν το επιθυμείτε, ζητήστε να αφαιρεθεί το τμήμα του κειμένου. Αν ο/η συμβολαιογράφος δεν συμμορφωθεί, μπορείτε να απευθυνθείτε σε άλλον/η ή να ζητήσετε γραπτή απάντηση με αναφορά στη νομοθεσία που καθιστά υποχρεωτική την αναγραφή του και να μας ενημερώσετε.
6. Στην αίτηση για άδεια πολιτικού γάμου, μου ζητείται να συμπληρώσω θρήσκευμα. Τι γράφω;
Δεν είστε υποχρεωμένοι να συμπληρώσετε το πεδίο, ανεξάρτητα με το αν έχετε βαπτιστεί ή/και έχετε κάνει διαγραφή θρησκεύματος. Συχνά, οι υπηρεσίες των Δημαρχείων δέχονται την αίτηση με κενό το πεδίο. Αν αντιμετωπίσετε πρόβλημα, προτείνουμε να γράψετε: “Δεν επιθυμώ να αποκαλύψω το θρήσκευμα μου σύμφωνα με τις αποφάσεις 2279-2286/2001 του Συμβουλίου της Επικρατείας“.
Αν η υπηρεσία δεν δεχτεί την παραπάνω δήλωση, μπορείτε να απευθυνθείτε στην Εθνική Αρχή Διαφάνειας, η οποία αντικατέστησε το Σώμα Επιθεωρητών Ελεγκτών Δημόσιας Διοίκησης. Αν, πάλι, προτιμάτε να αποφύγετε την ταλαιπωρία, μπορείτε να αναγράψετε “άνευ” (και πάλι ανεξάρτητα από το αν έχετε κάνει διαγραφή θρησκεύματος ή από το αν είχατε ποτέ βαπτιστεί).
Σημείωση: Ορισμένα Δημαρχεία προειδοποιούν ότι αν δεν δηλώσετε θρήσκευμα στην αίτηση άδειας πολιτικού γάμου, θα υπάρξει κώλυμα σε πιθανή μελλοντική επιθυμία σας για θρησκευτικό γάμο. Η προειδοποίηση αφορά, προφανώς, ζευγάρια ένθεων που επιλέγουν τον πολιτικό γάμο ως μια γρήγορη και οικονομική επιλογή, με σκοπό να τελέσουν θρησκευτικό γάμο αργότερα. Ως τώρα, δεν έχει καταστεί δυνατό να επιβεβαιώσουμε αν πράγματι μπορεί να προκύψει τέτοιο κώλυμα.
Δείτε, επίσης, τον οδηγό σχετικά με την αναγραφή θρησκεύματος σε δημόσια έγγραφα εδώ.
