Συχνές ερωτήσεις

Η κατάσταση έχει ως εξής:

Τα ελληνικά δικαστήρια, μέχρι σήμερα, ερμηνεύουν το Σύνταγμα με τρόπο που να προβλέπει ομολογιακό μάθημα. Καθοριστική είναι η ερμηνεία της “επικρατούσας θρησκείας” στο άρθρο 3 ως “επίσημη θρησκεία”. Πολλοί συνταγματολόγοι διαφωνούν με αυτήν, όμως είναι μάλλον απίθανο να αλλάξει χωρίς αναθεώρηση του ίδιου το άρθρου. Οι μαζικές απαλλαγές από το μάθημα είναι κρίσιμες ως μέσο πίεσης για μια πολιτική λύση.

Σύμφωνα πάλι με το Σύνταγμα, ο προσηλυτισμός απαγορεύεται. Όμως, οι μαθητές θεωρείται ότι φέρουν το θρήσκευμα των γονιών τους, συνεπώς δεν συνιστά προσηλυτισμό η συμμετοχή σε ομολογιακό μάθημα για ορθόδοξους μαθητές. Αυτή η ερμηνεία του προσηλυτισμού επικρατεί διεθνώς, όμως αμφισβητείται από τη νεότερη ιδέα ότι τα παιδιά θα πρέπει να θεωρούνται χωρίς θρησκεία και να προστατεύονται από κάθε κατήχηση μέχρι την ενηλικίωσή τους -τουλάχιστον στο πλαίσιο της υποχρεωτικής εκπαίδευσης.

Τέλος, σύμφωνα με την πάγια ορολογία της σχετικής νομολογίας του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (ΕΔΔΑ), κάθε μάθημα οφείλει να είναι κριτικό, αντικειμενικό και πλουραλιστικό. Εκκρεμεί απόφαση του ΕΔΔΑ σε σχετική προσφυγή της Ένωσης, η οποία ίσως φέρει ανατροπές. Θα ενημερώσουμε τον οδηγό όταν εκδοθεί.

Σύμφωνα με την εγκύκλιο Φ1/104795/ΓΔ4/10-08-2020, οι μαθητές/τριες που απαλλάσσονται από το μάθημα των Θρησκευτικών δεν πρέπει να περιφέρονται εντός ή εκτός σχολείου ή να απουσιάζουν (αδικαιολόγητα), αλλά θα πρέπει να απασχολούνται με απόφαση διευθυντή και συλλόγου διδασκόντων σε διαφορετικά μαθήματα ή/και δραστηριότητες.

Επιπλέον, η απόφαση 1478/2022 της Ολομέλειας του Συμβουλίου της Επικρατείας ορίζει ότι η απασχόληση αυτή πρέπει να πάρει τη μορφή εναλλακτικού ισότιμου μαθήματος, το οποίο πρέπει να λειτουργήσει το αργότερο από τη χρονιά 2023-2024. Αναμένουμε την υπουργική απόφαση που θα ορίζει το μάθημα αυτό.

Στην πράξη, αυτό που συνήθως εφαρμόζεται είναι ό,τι και σε περίπτωση απουσίας του δασκάλου: Τα παιδιά του Δημοτικού απασχολούνται σε άλλες τάξεις ενώ τα μεγαλύτερα παιδιά έχουν κενή ώρα. Οι μαζικές απαλλαγές από το μάθημα θρησκευτικών είναι κρίσιμες ως μέσο πίεσης προς το ΥΠΑΙΘ ώστε να οργανώσει εναλλακτικό μάθημα.

Όταν ισχύουν μέτρα αποφυγής διασποράς κορωνοϊού:
Η απασχόληση των παιδιών σε άλλες τάξεις αντιτίθεται στο πρωτόκολλο ιχνηλάτησης – αποφυγής διασποράς του κορωνοϊού, αφού κάθε τάξη θεωρείται μια κοινότητα. Με αυτήν την δικαιολογία, πολλά σχολεία αναγκάζουν τα παιδιά να παραμένουν στο μάθημα θρησκευτικών, χωρίς να συμμετέχουν. Οι γονείς καλούνται να βεβαιωθούν ότι πράγματι δεν ζητείται από τα παιδιά να συμμετέχουν στο μάθημα, καθώς ορισμένοι δάσκαλοι / καθηγητές θρησκευτικών ίσως εκμεταλλευτούν την κατάσταση.

Η απασχόληση των παιδιών σε άλλες τάξεις αντιτίθεται στο πρωτόκολλο ιχνηλάτησης – αποφυγής διασποράς του κορωνοϊού, αφού κάθε τάξη θεωρείται μια κοινότητα. Με αυτήν την δικαιολογία, πολλά σχολεία αναγκάζουν τα παιδιά να παραμένουν στο μάθημα θρησκευτικών, χωρίς να συμμετέχουν. Οι γονείς καλούνται να βεβαιωθούν ότι πράγματι δεν ζητείται από τα παιδιά να συμμετέχουν στο μάθημα, καθώς ορισμένοι δάσκαλοι / καθηγητές θρησκευτικών ίσως εκμεταλλευτούν την κα

Δε μπορεί να αποκλειστεί κάτι τέτοιο. Η εικόνα που έχουμε ως σήμερα είναι ότι είναι αρκετά σπάνιος ο στιγματισμός / εκφοβισμός από συμμαθητές προς παιδιά που πήραν απαλλαγή και δεν ανήκουν σε άλλο δόγμα. (Συχνότερα δέχονται εκφοβισμό αλλόθρησκα / αλλοεθνή παιδιά).

Παράλληλα, η Ένωση έχει δεχθεί αναφορές για στιγματισμό μαθητών από καθηγητές θρησκευτικών / δασκάλους την ώρα του μαθήματος θρησκευτρικών, επειδή (οι μαθητές) είναι αλλόδοξοι, άθεοι ή εξέφρασαν κάποια ‘αιρετική’ θέση. Καλούμε μαθητές και γονείς να αναφέρουν στην Ένωση περιστατικά όλων των κατηγοριών.

Πλέον απαιτείται αίτηση στην οποία αναφέρονται λόγοι “θρησκευτικής συνείδησης”, μια βελτίωση σε σύγκριση με την προηγούμενη διαδικασία, στην οποία απαιτείτο να αναφέρεται ότι ο μαθητής δεν είναι χριστιανός ορθόδοξος. Εξακολουθούν να υπάρχουν δυσκολίες:

1. Το χρονικό περιθώριο είναι στενό
2. Δεν ανακοινώνεται ημερομηνία λήξης προθεσμίας, με αποτέλεσμα ορισμένα σχολεία να την ερμηνεύουν λανθασμένα.
3. Απαιτείται η σύμφωνη γνώμη και των δύο ασκούντων τη γονική μέριμνα, συνεπώς αν ο ένας γονιός δε συμφωνεί δε δίνεται απαλλαγή.
4. Η απαίτηση για αναφορά σε λόγους “θρησκευτικής συνείδησης” παραβιάζει την απόφαση της Αρχής Προστασίας Προσωπικών Δεδομένων, σύμφωνα με την οποία αρκούν λόγοι “συνείδησης”.
5. Απαιτείται έντυπο ΑΙΤΗΣΗ – ΥΠΕΥΘΥΝΗ ΔΗΛΩΣΗ, το οποίο δεν είναι διαθέσιμο στο gov.gr , με αποτέλεσμα ο πολίτης να χρησιμοποιεί το έντυπο ΥΠΕΥΘΥΝΗ ΔΗΛΩΣΗ με κίνδυνο να μην γίνει δεκτή η αίτησή του.

Η Ένωση Αθέων παρακολουθεί τη διαδικασία και καταγγέλλει φαινόμενα άρνησης χορήγησης απαλλαγής ή δημιουργία τεχνητών εμποδίων. Μην διστάσετε να μας τα αναφέρετε! Οι προσπάθειες για περαιτέρω απλούστευση της διαδικασίας συνεχίζονται.

Κάθε κηδεμόνας χωριστά ακολουθεί τα παρακάτω βήματα (εκτός αν μόνο ένας ασκεί την γονική μέριμνα ή είστε ενήλικος μαθητής):

1. Δημιουργήστε την αίτηση σε αρχείο κειμένου, φροντίζοντας να αφήσετε 2,5” στο κάτω μέρος της τελευταίας σελίδας για την υπογραφή.
   Χρησιμοποιήστε το κενό πρότυπο ή το προσυμπληρωμένο υπόδειγμά μας σε gdoc ή docx ή odt (κατάλληλα για Google Docs, Microsoft Office και Libre ή Open Office αντίστοιχα).

2. Σώστε το έγγραφο σε μορφή pdf.
   Σε περίπτωση που η εφαρμογή επιστρέφει μήνυμα «Η μορφή του αρχείου pdf δεν είναι αποδεκτή», αποθηκεύστε το pdf έγγραφο επιλέγοντας να είναι συμβατό με τον μορφότυπο (format) PDF/A. Ενδεικτικά, στο Microsoft Office αυτό γίνεται ως εξής: Αποθήκευση ως -> Περισσότερες επιλογές -> Αποθήκευση ως: PDF (*.pdf) -> πατάμε το κουμπί Επιλογές -> στο παράθυρο που εμφανίζεται, στις«Επιλογές PDF» τσεκάρουμε την επιλογή «Συμβατό με PDF/A»

3. Συνδεθείτε με τους κωδικούς taxisnet ή e-banking στην ενότητα Ψηφιακή βεβαίωση εγγράφου του gov.gr και ανεβάζει το αρχείο pdf

4. Η πλατφόρμα θα παράξει υπογεγραμμένο έγγραφο. Σώστε το στην συσκευή σας, ώστε να το εκτυπώσετε ή να το στείλετε με email στο Σχολείο. Το έγγραφο παραμένει επίσης στην θυρίδα σας, σε περίπτωση που το χρειαστείτε στο μέλλον.

Μπορείτε, επίσης, να συμπληρώσετε έντυπο και να το σκανάρετε. Σε αυτήν την περίπτωση παραλείψτε τα βήματα 1 και 2.

Προσοχή: Συστήνουμε να ΜΗΝ χρησιμοποιήσετε το πρότυπο ΥΠΕΥΘΥΝΗ ΔΗΛΩΣΗ του gov.gr , καθώς διαφέρει από το πρότυπο ΑΙΤΗΣΗΣ και πιθανώς να είναι αιτία απόρριψης.

Στην υπουργική απόφαση δεν ορίζονται λόγοι απόρριψης. Συνεπώς, αναμένεται να υπάρξουν απορρίψεις κυρίως για τυπικούς λόγους, όπως μη έγκαιρη κατάθεση, έλλειψη επικύρωσης γνησίου υπογραφής, αίτηση μόνο από τον ένα γονέα κλπ. Για την περίπτωση απόρριψης λόγο βάπτισης, δείτε το επόμενο ερώτημα.

Η υπουργική απόφαση ορίζει ότι η απαλλαγή από το μάθημα αφορά αλλόθρησκους, αλλόδοξους και άθεους. Μάλιστα, η ίδια η υπουργός, Νίκη Κεραμέως, διευκρινίζει σε συνέντευξή της ότι οι μαθητές που βαπτίστηκαν ορθόδοξοι δεν μπορούν να λάβουν απαλλαγή από το μάθημα.

Έχουν αναφερθεί περιστατικά απόρριψης αίτησης απαλλαγής με την αιτιολογία ότι στην καρτέλα μαθητή αναγράφεται θρήσκευμα “χριστιανός ορθόδοξος”.

Η τήρηση αρχείου θρησκεύματος των μαθητών έχει κριθεί παράνομη με την γνωμοδότηση 2/2022 της 22/8/2022 της Αρχή Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα (ΑΠΔΠΧ), αλλά και την προγενέστερη απόφασή της 32/2020 της 7/9/2020. Την ίδια άποψη έχει και το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (ΕΔΔΑ), που καταδίκασε αμετάκλητα την Ελλάδα στην απόφαση Παπαγεωργίου κατά Ελλάδας της 31/10/2019 (κατέστη αμετάκλητη την 31/1/2020).

Επιπλέον, σύμφωνα με τις ίδιες αποφάσεις,το σχολείο δεν έχει το δικαίωμα να ζητήσει πιστοποιητικό βάπτισης ή άλλο έγγραφο που αποδεικνύει το θρήσκευμα του μαθητή,ούτε δήλωση ότι δεν είναι χριστιανός ορθόδοξος.Συνεπώς, τα παραπάνω μοιάζουν μάλλον με προσπάθεια του ΥΠΑΙΘ να αποθαρρύνει γονείς και μαθητές από το να αιτηθούν απαλλαγής. Η Ένωση Αθέων προτείνει:

Η λήξη της προθεσμίας ρυθμίζεται από τα άρθρα 241 και 242 του Αστικού Κώδικα.
241: “Η προθεσμία αρχίζει την επόμενη της ημέρας όπου έγινε το γεγονός που αποτελεί την αφετηρία της”.
242: “Η προθεσμία λήγει όταν περάσει ολόκληρη η τελευταία ημέρα και, αν είναι κατά το νόμο εορτάσιμη, όταν περάσει ολόκληρη η επόμενη εργάσιμη.”

Η υπουργική απόφαση, άλλωστε, ορίζει ότι “… ως και την 5η μέρα μετά την έναρξη”. Συνεπώς, αρχίζουμε να μετράμε από την επομένη της έναρξης του σχολικού έτους. Πχ αν η έναρξη είναι στις 11/9, η προθεσμία λήγει το μεσημέρι της 16/9 (αφού 11+5=16). Αν η 5η μέρα είναι αργία, τότε η λήξη μεταφέρεται στην πρώτη εργάσιμη.

Σημείωση: Μας ενδιαφέρει η έναρξη του σχολικού έτους (ημέρα αγιασμού) και όχι η έναρξη των μαθημάτων.

Προσοχή: Το ΥΠΑΙΘ δεν ανακοίνωσε ημερομηνίες για την προθεσμία. Έτσι, υπάρχει ο κίνδυνος κάποια σχολεία να την ερμηνεύσουν διαφορετικά. Παρότι είναι βέβαιο ότι ο παραπάνω υπολογισμός είναι ο σωστός, συστήνουμε να μην περιμένετε την τελευταία ημέρα της προθεσμίας, για την αποφυγή άσκοπης σύγκρουσης με το σχολείο και ταλαιπωρίας, αλλά και για να υπάρχει χρόνος να αντιμετωπιστούν τυχόν διαδικαστικά προβλήματα.

Τον νόμο ενδιαφέρει ποιοι ασκούν τη γονική μέριμνα, όχι την επιμέλεια. Αυτό καθορίζεται από την απόφαση του διαζυγίου ή από άλλη δικαστική απόφαση. Σε περίπτωση διαζυγίου, συνήθως παραμένει και στου δύο γονείς, οπότε χρειάζεται αίτηση και των δύο. Για πιο περίπλοκες καταστάσεις, συστήνεται να συμβουλευτείτε δικηγόρο.

Το ΥΠΑΙΘ, με το έγγραφο 88147/ΓΔ4/30-5-2018, διευκρινίζει ότι:

Την υπογράφει και την υποβάλει μόνος του (σύμφωνα με όσα αναφέρονται παραπάνω για το γνήσιο της υπογραφής)

Όχι. Θα πρέπει να κάνει υπομονή και να προσπαθήσει να περάσει το μάθημα όσο πιο ανώδυνα γίνεται. Ίσως βρει παρηγοριά στη σκέψη ότι, παρότι πέρασε μια διαδικασία εκπαίδευσης σχεδιασμένη να αναπαράγει θρησκευτικές αντιλήψεις, εκείνος/εκείνη σκέφτεται διαφορετικά. Σε λίγα χρόνια θα ενηλικιωθεί και θα κάνει τις δικές του/της επιλογές. Στο μεταξύ, η κοινότητα των αθέων και αγνωστικιστών είναι εδώ για να μοιραστεί τους προβληματισμούς του/της.

Το μάθημα θρησκευτικών ξεκινά να διδάσκεται στη Γ’ Δημοτικού. Για τις τάξεις Α και Β, αλλά και για το Νηπιαγωγείο, συστήνουμε να υποβάλετε στο σχολείο μια αίτηση το παιδί να μη συμμετέχει σε εκκλησιασμό και προσευχή. Οδηγίες εδώ.

Η αίτηση απαλλαγής από τα θρησκευτικά, όπως και τα δικαιολογητικά για απαλλαγή από άλλα μαθήματα φυλάσσονται από το διευθυντή του σχολείου και καταστρέφονται 3 μήνες μετά το πέρας του σχολικού έτους στο οποίο αφορούν.