Άγιο Όρος

Ποιο είναι το νομικό καθεστώς του Αγίου Όρους;

Η Αυτόνομη Μοναστική Πολιτεία του Αγίου Όρους (Άγιον Όρος) αποτελεί αυτοδιοίκητο τμήμα του Ελληνικού Κράτους. Το καθεστώς και ο τρόπος λειτουργίας του καθορίζονται από τον Καταστατικό Χάρτη του Αγίου Όρους (Κ.Χ.Α.Ο.) της 10ης Μαΐου 1924 και από το Σύνταγμα της Ελλάδας. Έδρα της αυτοδιοίκητης πολιτείας είναι οι Καρυές και ηγέτης της ο Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως.

Είναι το καθεστώς του Αγίου Όρους θεοκρατικό;

Το Άγιο Όρος πληροί τα δύο κριτήρια για να θεωρηθεί θεοκρατία: Ο ηγέτης του είναι θρησκευτικός ηγέτης και οι νόμοι του είναι βασισμένοι σε θρησκευτικά κείμενα. Παρ’ όλ’ αυτά, καθώς δεν αποτελεί ανεξάρτητο κράτος, οι νόμοι του επηρεάζονται από το Ελληνικό Κράτος. Στην πράξη, η διοίκηση ασκείται από κοινού από:

την Ιερά Επιστασία, 5μελές σώμα που εκλέγεται από τις Ιερές Μονές και
τον Πολιτικό Διοικητή του Αγίου Όρους, που ορίζεται από το ελληνικό Υπουργείο Εξωτερικών.

Τι είναι το “άβατο” του Αγίου Όρους;

Σε ολόκληρη τη χερσόνησο του Άθω, δεν επιτρέπεται η είσοδος σε γυναίκες καμιάς ηλικίας. Αυτό προβλέπεται από το άρθρο 186 του Κ.Χ.Α.Ο.: “η εις την χερσόνησον του Αγίου Όρους είσοδος των θηλέων κατά τα ανέκαθεν κρατούντα απαγορεύεται“.

Η απαγόρευση αυτή κυρώνεται στο ελληνικό δίκαιο με το άρθρου 43β του Ν.Δ. της 10/9/1926 “περί κυρώσεως του Καταστατικού Χάρτου του Αγίου Όρους“. Μάλιστα, με το Ν.Δ. 2623/1953 (ΦΕΚ Α΄ 268/28.9.1953) προστέθηκε η ποινική διάταξη “η παράβασις του άρθρου 186 του Καταστατικού Χάρτου επισύρει την ποινήν φυλακίσεως δύο μηνών μέχρις ενός έτους“.

Γενικότερα, για την είσοδο στο Άγιο Όρος, απαιτείται άδεια (διαμονητήριον), η οποία δίνεται σε περιορισμένο αριθμό επισκεπτών ανά ημέρα, με προτεραιότητα στους ορθόδοξους.

Πώς συμβιβάζεται το “άβατο” του Αγίου Όρους με την ελεύθερη κινητικότητα πολιτών στην Ευρωπαϊκή Ένωση;

Στην συνθήκη εισόδου της Ελλάδας στην Ευρωπαϊκή Ένωση (1981), υπάρχει πρόβλεψη για εξαίρεση της αυτοδιοίκητης περιοχής του Αγίου Όρους. Η εξαίρεση αυτή έχει επικυρωθεί έκτοτε στην Συνθήκη του Άμστερνταμ (1997) και στην συνθήκη προσχώρησης της Ελλάδας στον Χώρο Σένγκεν (2000).

Σε σχετικό ερώτημα του ευρωβουλευτή Glyn Ford προς την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, η τελευταία απάντησε ότι δεν υπάρχει πρόθεση για άρση του “άβατου”.

Οι μοναχοί και οι μονές του Αγίου Όρους απολαμβάνουν φοροαπαλλαγές;

Οι μοναχοί και οι μονές απολαμβάνουν σειρά φοροαπαλλαγών, όπως για εισοδήματα από εκδόσεις και μισθώματα. Η αρχική πρόβλεψη υπάρχει στον Καταστατικό Χάρτη του Αγίου Όρους και συμπληρώνεται από κατά καιρούς νομοθετήματα.

Στην περίοδο της οικονομικής κρίσης, υπήρξε πλήρης απαλλαγή από το Έκτακτο Ειδικό Τέλος Ηλεκτροδοτούμενων Δομημένων Χώρων (ΕΕΤΗΔΕ, γνωστό ως “χαράτσι”) και μετέπειτα από τον ΕΝΦΙΑ, που το αντικατέστησε.

Ποια είναι η σύσταση του πληθυσμού του Αγίου Όρους;

Ο πληθυσμός του Αγίου Όρους ξεπερνά τους 2000 κατοίκους. Αυτοί οργανώνονται σε 20 Ιερές Μονές, εκ των οποίων: 17 ελληνόφωνες, 1 ρωσόφωνη, 1 σερβόφωνη και 1 βουλγαρόφωνη.

Παρ’ όλ’ αυτά, όλοι οι μοναχοί έχουν ελληνική υπηκοότητα, αφού σύμφωνα με το άρθρο 105 παρ. 1 εδ γ΄ του Συντάγματος «όλοι όσοι μονάζουν [στο Άγιο Όρος] αποκτούν την ελληνική ιθαγένεια μόλις προσληφθούν ως δόκιμοι ή μοναχοί, χωρίς άλλη διατύπωση».