Ελλάδα 2014: Θεοκρατία ή κοσμικό κράτος;
Της Κατρίν Αλαμάνου, στο TVXS
Λίγες ημέρες μετά την καταδίκη του «Γέροντα Παστίτσιου» για εξύβριση θρησκεύματος, το κυβερνών κόμμα εξέδωσε ανακοίνωση με την οποία «εξέθετε» τον αρχηγό της αξιωματικής αντιπολίτευσης ως «άθεο», ζητώντας να ενημερώσει τον λαό για τις θρησκευτικές του πεποιθήσεις. Ακολούθησαν ανάλογες τοποθετήσεις από ιεράρχες. Στον απόηχο μιας τέτοιου είδους πολιτικής συζήτησης, δημιουργείται το ερώτημα εάν και κατά πόσο το ελληνικό κράτος είναι κοσμικό ή θεοκρατικό. Για το θέμα μιλούν στο tvxs.gr ο Παναγιώτης Δημητράς, εκπρόσωπος του Ελληνικού Παρατηρητηρίου των Συμφωνιών του Ελσίνκι (ΕΠΣΕ) και η Τατιάνα Ραπακούλια, ιδρυτικό μέλος και εκπρόσωπος Τύπου της Ένωσης Αθέων.
«Το να είσαι άθεος στην Ελλάδα και να το δηλώνεις έχει τεράστιο κόστος», τονίζει ο Παναγιώτης Δημητράς. Ερωτηθείς αν η Εκκλησία καθορίζει την πολιτική ατζέντα απαντά: «Βέβαια, το ισχυρότερο λόμπι στην Ελλάδα είναι η Εκκλησία».
Σχολιάζοντας την ανακοίνωση της ΝΔ περί αθεΐας του προέδρου του ΣΥΡΙΖΑ, ο εκπρόσωπος τους Ελληνικού Παρατηρητηρίου των Συμφωνιών του Ελσίνκι (ΕΠΣΕ), σημειώνει ότι «μπορεί όλοι εμείς να λέμε ότι είναι απαράδεκτη και κάποιοι να λένε ότι είναι γελοία, αλλά είναι εξαιρετικά αποτελεσματική σε έναν ολόκληρο χώρο, που είναι η πλειοψηφία των Ελλήνων, που αδυνατούν να συλλάβουν ότι μπορείς να είσαι Έλληνας και άθεος». Ουσιαστικά, η στόχευση ήταν «να τους αποτρέψει από το να ψηφίσουν ΣΥΡΙΖΑ». «Από τη στιγμή που ο ΣΥΡΙΖΑ από τη ΝΔ απέχουν μισή ή μία μονάδα, μπορεί να είναι καταλυτική αυτή η ανακοίνωση περί αθεΐας του Τσίπρα. Κάποιοι για παράδειγμα που θα σκέφτονταν να ψηφίσουν ΣΥΡΙΖΑ, όταν τους τονίζει το “άθεος”, τους κόβεις τη φόρα», εξηγεί.
Σε ό,τι αφορά τις «δηλώσεις που έσπευσαν να κάνουν πολλοί Μητροπολίτες εναντίον του Αλέξη Τσίπρα», αυτές «αποδεικνύουν πόσο “εύστοχη” ήταν η επίθεση της ΝΔ στην προσπάθεια αποτροπής πολλών ψηφοφόρων από το να ψηφίσουν το ΣΥΡΙΖΑ», συμπληρώνει.
Από την πλευρά της, η Τατιάνα Ραπακούλια, εκπρόσωπος Τύπου της Ένωσης Αθέων, επισημαίνει ότι «οι θρησκευτικές πεποιθήσεις των πολιτικών και αυτών που εκπροσωπούν το δημόσιο με τον έναν ή τον άλλον τρόπο, πρέπει να μένουν έξω από την πολιτική ή δημόσια δραστηριότητά τους. Σημασία έχει το πολιτικό πρόσωπο ή ο εκπρόσωπος του κράτους να δηλώνει την πεποίθησή του στη στήριξη των κρατικών θεσμών». «Το τι πιστεύει σε σχέση με το μεταφυσικό είναι αδιάφορο και θα πρέπει να φορά την ιδιωτική του ζωή και μόνο», υπογραμμίζει.
Κληθείσα να σχολιάσει τη δήλωση του μητροπολίτη Σεραφείμ για το εάν ο αρχηγός της αξιωματικής αντιπολίτευσης είναι άθεος, η εκπρόσωπος Τύπου της Ένωσης Άθεων, εκτιμά ότι «επαναλαμβάνει ένα κλισέ το οποίο είναι παρωχημένο και δεν έχει καμία σχέση με την πραγματικότητα. Νομίζω ότι είναι μια δήλωση για τη δημιουργία εντυπώσεων».
Θα έπρεπε να υπάρχουν πολιτικοί που δηλώνουν ανοιχτά ότι είναι άθεοι; «Θα θέλαμε να ζούμε σε μια κοινωνία που το να δηλώσει κανείς ανοιχτά τις θρησκευτικές του πεποιθήσεις να μην επιφέρει καμία συνέπεια ή διάκρισης, είτε θετική είτε αρνητική», απαντά η Τ. Ραπακούλια. «Ωστόσο, επειδή η κοινωνία δεν είναι τέτοια και δημιουργούνται διακρίσεις, θεωρούμε ότι θα πρέπει να έχει το δικαίωμα κάθε άνθρωπος να διατηρήσει στη σφαίρα της ιδιωτικής ζωής τις θρησκευτικές πεποιθήσεις του και ότι ο πολιτικός έχει την υποχρέωση να τις διατηρήσει στη σφαίρα της ιδιωτικής ζωής» σημειώνει, προσθέτοντας ότι «σημασία έχει τι πεποιθήσεις έχει για τα ανθρώπινα δικαιώματα και όχι για το αν υπάρχει ή δεν υπάρχει Θεός».
Θρησκευτικός ή πολιτικός όρκος
Όπως αναφέρει ο Παναγιώτης Δημητράς, από το ΕΠΣΕ, ακόμη και πολιτικοί που είναι άθεοι ή αγνωστικιστές, στα δικαστήρια «τη ρουτίνα του “χριστιανός ορθόδοξος”, δεν τη σταμάτησαν».
Παρόλο που έχει αλλάξει η σχετική νομοθεσία και στο δικαστήριο πρέπει να ερωτάται ο μάρτυρας αν θέλει να κάνει θρησκευτικό ή πολιτικό όρκο, «είναι προτυπωμένο το χριστιανός ορθόδοξος», σημειώνει. Για παράδειγμα, όπως αφηγείται ο ίδιος, «πάω στα δικαστήρια, δηλώνω ότι είμαι άθεος και όταν βγαίνουν τα πρακτικά αναγράφεται χριστιανός ορθόδοξος. Και αυτό συμβαίνει και μετά την αλλαγή του νόμου. Η Ελλάδα είναι μια χώρα στην οποία υπάρχει ο αυτοματισμός του “έλληνας = χριστιανός ορθόδοξος”». «Υπάρχουν καταθέσεις που τις λαμβάνει ο εισαγγελέας και τονίζει τη λέξη “άθεος”, και για μένα και για τα υπόλοιπα άτομα που έχουμε προσφύγει στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο. Έτσι ακυρώνει την αξιοπιστία των λεγομένων μας. Διότι, θυμίζω ότι οι δικαστές είναι όλοι κάτω από μία εικόνα», υπογραμμίζει.
Το Σύνταγμα και η Αγία Τριάδα
«Το Σύνταγμα θα πρέπει να αναθεωρηθεί και να φύγει το προοίμιο που αναφέρει “Στο όνομα της ομοουσίου και αδιαιρέτου Τριάδας” και να γίνει “Στο όνομα του ελληνικού Λαού”, γιατί για τον ελληνικό λαό πρόκειται και όχι για την Αγία Τριάδα», τονίζει η Τατιάνα Ραπακούλια από την Ένωση Άθεων. Θα πρέπει επίσης «να αφαιρεθούν οι αναφορές σε επικρατούσα θρησκεία και όλα τα άλλα σχετικά άρθρα».
«Στον ευρωπαϊκό χώρο η Ελλάδα είναι ένα από τα τρία κράτη που έχουν επίσημη θρησκεία. Τα περισσότερα δεν έχουν αναφορά σε επίσημη θρησκεία και τα Συντάγματα ξεκινούν στο όνομα του λαού, με χαρακτηριστικότερο το γαλλικό Σύνταγμα για ευνόητους λόγους (Γαλλική Επανάσταση)», διευκρινίζει.
Το κοσμικό κράτος δεν είναι κράτος αθεϊσμού
«Υπάρχει παρανόηση από τους υπέρμαχους της θρησκείας ως προς το κοσμικό κράτος», εξηγεί η Τ. Ραπακούλια. «Θεωρείται ότι κοσμικό κράτος σημαίνει αυτό που υποστηρίζει τον αθεϊσμό. Δεν είναι έτσι, κοσμικό κράτος είναι αυτό που αποδεσμεύεται από τις θρησκευτικές πεποιθήσεις, που δεν υποστηρίζει ούτε κάποιο θρήσκευμα ούτε τον αθεϊσμό, αλλά αντιμετωπίζει όλους τους πολίτες ισότιμα. Και αυτό είναι που θέλουμε», συμπληρώνει.
Όπως σημείώνει:
«Δεν μιλάμε δηλαδή για την Αλβανία του Χότζα, ούτε όμως για Ιράν του σήμερα. Ούτε όμως για την Ελλάδα του σήμερα. Γιατί η Ελλάδα σήμερα είναι μια θεοκρατία. Όταν το Σύνταγμα ξεκινά “εις το όνομα της Αγίας Τριάδας”».
Εξύβριση θρησκεύματος και κοσμικό κράτος
Σχολιάζοντας την καταδίκη του «Γέροντα Παστίτσιου», η εκπρόσωπος Τύπου της Ένωσης Άθεων, επισημαίνει ότι «σύμφωνα με την ελληνική νομοθεσία η εξύβριση θρησκεύματος και η κακόβουλη βλασφημία συνιστούν ποινικό αδίκημα». «Έχουμε επισημάνει ότι αυτά τα άρθρα του ποινικού κώδικα πρέπει να καταργηθούν όπως πολλά άλλα σημεία της ελληνικής νομοθεσίας που δεν συνάδουν με ένα σύγχρονο κοσμικό κράτος, με ένα κράτος ανεξίθρησκο, με ένα κράτος δικαίου, ούτε με την Ευρωπαϊκή Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου. Όσο υφίστανται αυτά τα άρθρα, θα υπάρχει ανοιχτό το παράθυρο για τέτοιες καταδίκες», εξηγεί.
Η ίδια τονίζει ότι ιδιαίτερα σημαντικό είναι και «το γεγονός ότι γίνεται αγιασμός στην αρχή της χρονιάς στα σχολεία και το γεγονός ότι υπάρχουν υποχρεωτικοί εκκλησιασμοί, από τους οποίους φυσικά μπορείς να ζητήσεις απαλλαγή, αλλά δυστυχώς ακολουθούμε τις παραδόσεις περισσότερο από αδράνεια, παρά από τον φόβο του στιγματισμού».
Ελληνική κοινωνία: Σύγχρονη ή συντηρητική;
«Όπως έλεγε και ο Μιχάλης Σταυρόπουλος, όταν βλέπεις τη Βουλή να ορκίζεται, νομίζεις ότι είσαι στη Βουλή του Ιράν», τονίζει ο Παναγιώτης Δημητράς του ΕΠΣΕ.
Όπως προσθέτει:
«Το ακόμη χειρότερο από το να δηλώσει κανείς άθεος, είναι να πει είναι ότι είναι ομοφυλόφιλος. Δεν υπάρχει ένας από τους 300 βουλευτές, όλων των εποχών, που να έχει δηλώσει ότι είναι gay ή λεσβία. Δεν είναι τόσο επώδυνο να δηλώσεις άθεος όσο το να πεις ότι είσαι gay ή λεσβία».
Η Τατιάνα Ραπακούλια, σε ερώτηση για το αν «η ελληνική κοινωνία είναι μια κοινωνία συντηρητική, στην οποία αν κάποιος στιγματιστεί ως άθεος θεωρείται ως μη αξιοπρεπής», απαντά πως αυτό «ισχύει σε μεγάλο βαθμό κρίνοντας από πολλά μέλη μας που τρέφουν τέτοιες ανησυχίες, γιατί ο όρος άθεος είναι πολύ παρεξηγημένος και ελάχιστα κατανοητός στην Ελλάδα».
Όπως σημειώνει, «η πλειοψηφία της ελληνικής κοινωνία έχει ταυτίσει τη λέξη “άθεος” με φανατισμό, με ακρότητα, με περιθώριο, με αδιαλλαξία ενώ ισχύει ακριβώς το αντίθετο, καθώς τα χαρακτηριστικά αυτά τα συναντούμε συνήθως στο αντίπαλο δέος, στη θρησκεία. Στους άθεους συναντάμε λογική σκέψη, διαλλακτικότητα, συζήτηση, αποδοχή του διαφορετικού. Οι περισσότεροι νομίζουν ότι ο άθεος είναι κάποιος που αρνείται να δεχτεί την ύπαρξη θεού, ενώ στην πραγματικότητα είναι κάποιος που δεν πιστεύει χωρίς αποδείξεις, δεν δέχεται την ύπαρξη θεού μονό εξ αποκαλύψεως αλλά σκέφτεται λογικά και προσπαθεί να διαπιστώσει αντί να πιστέψει».
Ταύτιση έθνους-θρησκείας
«Το ζήτημα είναι, κατά τη γνώμη μου, ότι από την ίδρυση ήδη του νεοελληνικού κράτους δημιουργήθηκε μια πολύ έντονη ταύτιση έθνους-θρησκείας, η οποία βοηθούσε της ενίσχυση της εθνικής ταυτότητας στο νεοσύστατο κράτος», παρατηρεί η Τ. Ραπακούλια. «Ταυτίστηκε τόσο πολύ το “ορθόδοξος” με το “έλληνας”, που δυσκολευόμαστε ή φοβόμαστε κατά κάποιο τρόπο να το αφήσουμε. Έχουν περάσει όμως 200 χρόνια από τότε. Η ιστορία έχει προχωρήσει και νομίζω ότι μπορούμε πια να πάμε παρακάτω χωρίς να φοβόμαστε να χάσουμε την εθνική μας ταυτότητα», τονίζει.
Ηθική χωρίς θρησκεία
Το σύνηθες επιχείρημα όσων υποστηρίζουν την «παντοδυναμία» της θρησκείας, είναι ότι παρέχει έναν ηθικό οδηγό κοινωνικής ζωής. Ωστόσο, όπως σημειώνει η Τ. Ραπακούλια, « η ηθική είναι ανεξάρτητη από τη θρησκεία, όπως γνωρίζει κάθε μορφωμένος και κάθε λογικά σκεπτόμενος άνθρωπος. Είναι ανεξάρτητη από τη θρησκεία και για τους ίδιους τους θρήσκους». «Η ηθική είναι κάτι προσωπικό που κάθε άνθρωπος το διαμορφώνει με βάση τις αρχές και τις αξίες του, κάτι που απορρέει από την ανάγκη όλων των ανθρώπων να ζουν σε αρμονία με τους συνανθρώπους τους, από την ανάγκη για κοινωνική ζωή. Δεν απορρέει από κάτι μεταφυσικό». Όμως «η θρησκεία οικειοποιείται τις ηθικές αρχές, τις ενσωματώνει στο corpus της και μετά τις παρουσιάζει ως δικές της».
«Η ηθική σαφώς δεν είναι εφεύρημα ούτε πατέντα της θρησκείας. Επίσης, η αγάπη δεν είναι πατέντα του Χριστιανισμού ούτε την ανακάλυψε αυτός για πρώτη φορά. Και σαφώς οι άθεοι διαθέτουν ηθική, καθένας τη δική του», αναφέρει. Τέλος, τονίζει ότι «πολλοί άθεοι είναι πολύ πιο ακέραιοι, πολύ πιο έντιμοι και με πολύ πιο έντονα ανθρωπιστικό ενδιαφέρον από πολλούς θρήσκους που γνωρίζω».
