Παρέμβαση σχετικά με τον εκσυγχρονισμό της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης

Προς: Υπουργείο Παιδείας, Δια Βίου Μάθησης και Θρησκευμάτων,
1. Διευθυντή Σπουδών Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης, κ. Κώστα Παπαχρήστο
2. Μέλη των άτυπων Ομάδων Εργασίας για αλλαγές στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση

Κοινοποίηση:
1. Συνήγορος του Πολίτη
2. Εθνική Επιτροπή για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου

Ημερομηνία

Θέμα: Παρέμβαση σχετικά με τον εκσυγχρονισμό της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης.

Αξιότιμοι κύριοι,

με την ευκαιρία της σύστασης των άτυπων ομάδων εργασίας θα θέλαμε να σας καταθέσουμε τις απόψεις μας για τον εκσυγχρονισμό της λειτουργίας των Νηπιαγωγείων και Δημοτικών της χώρας μας, ώστε να συμβάλουμε στην προσπάθεια διαμόρφωσης δημιουργικού και ανοικτού εκπαιδευτικού κλίματος για το “Νέο Σχολείο”. Δεδομένης της πολυπολιτισμικής δομής της σημερινής κοινωνίας και της αυτής δομής στις σχολικές μονάδες, οι προτάσεις μας γίνονται στη βάση
– του Διεθνούς Συμφώνου για τα Ατομικά και Πολιτικά Δικαιώματα (Ν. 2462/1997, ΦΕΚ Α’ 25), άρθρα 2 και 18
– της Ευρωπαϊκής Σύμβασης για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου, άρθρα 9 και 14
– του Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, άρθρα 8, 10, 14, 21 και 22
– του Συντάγματος της Ελλάδας, άρθρο 13 παρ. 1

1) Όσον αφορά την εκπόνηση των νέων Προγραμμάτων Σπουδών κατά μάθημα και τη διαθεματική προσέγγιση, πιστεύουμε πως θέματα που αφορούν θρησκευτικές και/ή φιλοσοφικές πεποιθήσεις θα πρέπει να αποφευχθούν. Στο σημερινό σχολείο δεν φοιτούν αποκλειστικά μαθητές οικογενειών που ασπάζονται την “επικρατούσα θρησκεία”, αλλά και μαθητές από οικογένειες με άλλα θρησκεύματα, καθώς και από άθεες οικογένειες. Ενώ αναφορικά με το μάθημα των Θρησκευτικών δίνεται η δυνατότητα απαλλαγής σε όλους, στα υπόλοιπα μαθήματα η συμμετοχή όλων είναι υποχρεωτική. Για να εξασφαλιστεί το αρνητικό δικαίωμα θρησκευτικής ελευθερίας των απαλλασσόμενων μαθητών από τη διάχυση θρησκευτικών θεμάτων και αναφορών στα υπόλοιπα μαθήματα, απαιτείται να καταβληθεί δυσανάλογη προσπάθεια, τόσο από τους γονείς, όσο και από τους εκπαιδευτικούς. Αυτό αναπαράγει επί τα χείρω την υπόθεση Folgero και λοιποί κατά Νορβηγίας (εκείνη αφορούσε αποκλειστικά το μάθημα των Θρησκευτικών) και σκόπιμο είναι να θυμίσουμε ότι το ΕΔΔΑ αποφάνθηκε πως υπήρχε παραβίαση του άρθρου 2 του Πρωτοκόλλου Αρ. 1 της ΕΣΔΑ. Ομοίως, το Πόρισμα της Επιτροπής Δικαιωμάτων του Ανθρώπου του ΟΗΕ ήταν ότι υπήρχε παραβίαση του άρθρου 18, παρ. 4 του Διεθνούς Συμφώνου για τα Ατομικά και Πολιτικά Δικαιώματα.

2) Ο σκοπός της Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης να διακατέχονται οι μαθητές από πίστη προς “τα γνήσια στοιχεία της ορθόδοξης χριστιανικής παράδοσης” (ν. 1566/1985) δεν εκφράζει πλέον τα σημερινά δεδομένα και έρχεται σε σαφή αντίθεση με το δικαίωμα της θρησκευτικής ελευθερίας. Προτείνουμε τη διαγραφή της σχετικής αναφοράς και τη διαμόρφωση του σχετικού εδαφίου 1α σε:
“α) Να γίνονται ελεύθεροι, υπεύθυνοι, δημοκρατικοί πολίτες, να υπερασπίζονται την εθνική ανεξαρτησία, την εδαφική ακεραιότητα της χώρας και τη δημοκρατία, να εμπνέονται από αγάπη προς τον άνθρωπο, τη ζωή και τη φύση. Η ελευθερία της θρησκευτικής τους συνείδησης είναι απαραβίαστη.”
Ομοίως, προτείνουμε τη διαγραφή:
α. Από το εδ. ε’ της παραγράφου 1 του άρθρου 4 της λέξης “θρησκευτικές”
β. Από το εδ. α’ της παραγράφου 1 του άρθρου 5 της λέξης “θρησκευτικές”
γ. Από το εδ. β’ της παραγράφου 2 του άρθρου 6 της φράσης “του ορθόδοξου χριστιανικού ήθους”.
καθώς και κάθε άλλη αναγκαία τροποποίηση του κειμένου του νόμου προκειμένου να προσαρμοστεί στα νέα δεδομένα.

Η θρησκευτική αγωγή είναι υπόθεση των γονέων και αν κρίνουν ότι χρειάζονται βοήθεια σε αυτό το έργο, πρέπει να απευθύνονται στους εκπροσώπους της θρησκείας τους. Για το λόγο αυτό προτείνουμε την πλήρη κατάργηση του μαθήματος των Θρησκευτικών στην Πρωτοβάθμια Εκπαίδευση, που στις ηλικίες αυτές ισοδυναμεί με κατήχηση. Η συνταγματική επιταγή για ανάπτυξη θρησκευτικής συνείδησης μπορεί κάλλιστα να καλυφθεί στη Δευτεροβάθμια, όταν ο μαθητής θα είναι πιο ώριμος και συνειδητοποιημένος, για να κρίνει και να αποφασίσει αν τον εκφράζουν τα πιστεύω της “επικρατούσας θρησκείας”.

3) Κατά το ίδιο σκεπτικό θεωρούμε ότι πρέπει να απομακρυνθούν τα θρησκευτικά σύμβολα από τις σχολικές μονάδες καθώς και να καταργηθεί η πρωινή προσευχή και ο εκκλησιασμός. Δεν προάγει την ένταξη και την κοινωνική ενσωμάτωση η εικόνα μαθητών που στέκονται παράμερα όταν οι υπόλοιποι μαθητές προσεύχονται. Ούτε είναι αποδεκτό, έστω και με έγκαιρη ενημέρωση, ανήλικοι μαθητές να πηγαίνουν αργότερα στο σχολείο τους, όταν θα έχουν επιστρέψει οι υπόλοιποι συμμαθητές τους από την εκκλησία. H τέλεση θρησκευτικών εθίμων εντός σχολικού ωραρίου δημιουργεί διακρίσεις και εξαναγκάζει τους μαθητές σε ακούσια αποκάλυψη των θρησκευτικών τους πεποιθήσεων, κάτι που έρχεται σε αντίθεση με την απόφαση 2281/2001 ΣτΕ (υπόθεση ταυτοτήτων). Ο αγιασμός επίσης κατά την έναρξη του σχολικού έτους θα πρέπει να καταργηθεί. Για όσους τον επιθυμούν, μπορούν να πηγαίνουν στην ενορία τους για να πάρουν την ευλογία των ιερωμένων.

4) Η εγκύκλιος Γ2/76992/27-07-2006 ΥΠ.Ε.Π.Θ. ήρθε σωστά να ρυθμίσει το θέμα της εξομολόγησης στα σχολεία. Θεωρούμε όμως ότι η υποχρέωση του Διευθυντή του σχολείου να ανακοινώνει πως στους ναούς της περιοχής τελείται το μυστήριο της εξομολόγησης ειδικά για τους μαθητές, πρέπει να καταργηθεί. Οι πιστοί της κάθε θρησκείας οφείλουν να ενημερώνονται σχετικά με τα μυστήρια που τελούνται και όχι να περιμένουν από το σχολείο να πληροφορηθούν για αυτά.

5) Παρεμβάσεις ιερωμένων στην Εκπαίδευση (Μητροπολίτης Αιτωλίας και Ακαρνανίας – εξομολόγηση στα σχολεία, Μητροπολίτης Κορίνθου – σημείωμα για αλλοίωση “του πληθυσμού με την εισροή εις την χώρα μας αλλοπίστων”), αποστολή “διδακτικού” υλικού από την Εκκλησία της Ελλάδος (βίντεο “Σιωπηλή Κραυγή”) είναι ανεπίτρεπτες στην εκπαιδευτική διαδικασία. Πρέπει αυτό να ορίζεται ρητώς, ώστε στο μέλλον να μην υπάρχουν παρόμοια θλιβερά περιστατικά που κάθε άλλο παρά σέβονται την θρησκευτική ελευθερία και τα κεκτημένα δικαιώματα πολιτών.

6) Η δυνατότητα όλων των μαθητών απαλλαγής από το μάθημα θρησκευτικών πρέπει να γίνει σαφής, χωρίς αμφισημίες και χρονικούς περιορισμούς στην υποβολή σχετικών υπεύθυνων δηλώσεων. Η παρούσα κατάσταση όπου κάθε Διευθυντής σχολικής μονάδας, κάθε Γραφείο και κάθε Διεύθυνση Πρωτοβάθμιας ερμηνεύει τις εγκυκλίους κατά το δοκούν και εφαρμόζουν δική τους τακτική και κατά περίπτωση, είναι απαράδεκτη. Ασφαλώς αποτελεί απαραίτητη προϋπόθεση για την άσκηση του δικαιώματος απαλλαγής η ακριβής, έγκαιρη, πλήρης και υπεύθυνη ενημέρωση των γονέων και μαθητών σχετικώς (παρομοίως Folgero και λοιποί κατά Νορβηγίας, παρ. 97). Η υποχρέωση αυτή βαρύνει τη σχολική μονάδα, η οποία οφείλει επιπλέον να παρέχει υποδείγματα δηλώσεων σε όσους το επιθυμούν και γενικώς να τους διευκολύνει κατά την άσκηση του σχετικού δικαιώματός τους. Αυτή η διευκόλυνση μάλιστα πρέπει να προσφέρεται απαράλλακτη και ανά πάσα στιγμή συμβεί συνειδησιακή μεταστροφή του μαθητή ή του κηδεμόνα του (Χάρτης των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, Άρθρο 10.1).

7) Παρακολουθούμε με ενδιαφέρον τα διαμειβόμενα μεταξύ των θεολόγων, καθώς και τη συμβολή της Ιεραρχίας με απόψεις επί του θέματος. Εφόσον αποφασίσετε το μάθημα των Θρησκευτικών να παραμείνει, θα θέλαμε να τοποθετηθούμε επ’ αυτού τονίζοντας πως το σημαντικότερο όλων είναι το συμφέρον των παιδιών μας, των μαθητών σας. Άρα, ασχέτως του χαρακτήρα που θα καταλήξετε να πάρει το μάθημα των Θρησκευτικών (ομολογιακό, γνωσιακό, θρησκειολογικό), κύριο μέλημά σας παρακαλούμε να είναι η διαπαιδαγώγηση των παιδιών ενάντια σε κάθε μορφής ρατσισμό και επί του προκειμένου, το θρησκευτικό ρατσισμό. Το “Νέο Σχολείο” και οι δάσκαλοι πρέπει να συμβάλουν ώστε το παιδί να βλέπει απέναντί του έναν ακόμα άνθρωπο και όχι έναν ελληνορθόδοξο ή μουσουλμάνο ή καθολικό ή άθεο.

8) Στους απολυτήριους τίτλους σπουδών, σύμφωνα και με την απόφαση 77Α/2002 της Αρχής Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα, δεν πρέπει να “αναγράφεται, ούτε να επιτρέπεται η αναγραφή του θρησκεύματος” του μαθητή. Επιπροσθέτως και βάσει της απόφασης 510/17/2000 της ίδιας Αρχής για τις ταυτότητες, κανένα σχολικό έγγραφο* δεν πρέπει να περιέχει το πεδίο θρήσκευμα, διότι η επεξεργασία αυτού του δεδομένου “είναι αθέμιτη και αντίκειται στην αρχή του σκοπού και της αναγκαιότητας”.
[*έγγραφο εδώ νοείται βάσει της Οδηγίας 2003/98/ΕΚ:
α) κάθε περιεχόμενο, ανεξάρτητα από το χρησιμοποιηθέν υπόθεμα (γραμμένο σε χαρτί ή αποθηκευμένο υπό ηλεκτρονική μορφή ή με ηχητική, οπτική ή οπτικοακουστική εγγραφή)
β) κάθε τμήμα τέτοιου περιεχομένου.]

Κλείνουμε με την ελπίδα αυτή μας η παρέμβαση να συμβάλει εποικοδομητικά στο έργο σας, φωτίζοντας μια ακόμα πλευρά της Παιδείας που πρέπει να ληφθεί υπ’ όψιν.

Ευχαριστούμε για την προσοχή σας.

Για τη Γραμματεία της Ένωσης Άθεων[/spoiler]